Nieuws

Op donderdag 8 mei presenteerde de Oorlogsgravenstichting de nieuwe tentoonstelling ‘De meidagen van 1940’ aan genodigden van Defensie, OGS en diverse stichtingen uit Rhenen en omstreken. De tentoonstelling is open voor publiek vanaf zaterdag 10 mei, een datum die zal blijven herinneren aan de Duitse inval van mei 1940.

De ochtend werd geopend door Jaap Smit, president oorlogsgravenstichting. Samen met de musea van Defensie is lange tijd hard gewerkt aan de tentoonstelling, die met name handelt over de meidagen van 1940. In een eerdere tentoonstelling was de focus grotendeels gericht op de Slag om de Grebbeberg. Nu is ook ruimte gemaakt om de aanval op heel Nederland aan te stippen. Dat is uitermate passend voor het Ereveld, waar niet alleen gesneuvelden van de Grebbeberg worden herdacht, maar ook militairen uit andere delen van Nederland zijn herbegraven.

Rechts soldaat Lommerse, die sneuvelde bij het Fort aan de Buursteeg

De burgemeester van Rhenen, Géran Kaai en Mart de Kruif, voormalig commandant Landstrijdkrachten benadrukten de plicht om de militairen te gedenken én de verantwoordelijkheid die de samenleving heeft om de Nederlandse democratie en rechtstaat samen te verdedigen, ook vandaag de dag. De opening werd verricht onder de klanken van het Grebbelied van Willy Derby (1886-1944), die deze grammofoonplaat in 1940 opnam. Zoals het lied van de Grebbeberg opriep om bloemen te leggen op de graven, zo plaatsten de bezoekers bloemen in een gezamenlijk boeket dat een aantal dagen zal getuigen van het openingsmoment.

Op een lange muur zijn honderden foto’s zichtbaar, van de militairen die sneuvelden in de meidagen. Van de meerderheid wist de OGS een foto achterhalen.

Het centrum wordt evenals het Ereveld onderhouden door de Oorlogsgravenstichting. Het infocentrum is vanaf 10 mei alle dagen open van 9.00 tot 17.00 uur. De toegang is gratis.

Het 43e nummer Grebbelinie in Beeld is onderweg naar de drukker. Het blad valt in de loop van mei bij de donateurs op de mat. Deze keer handelen de artikelen over de Grebbelinie in de gemeente Opheusden, Amersfoort, Hoogland, Woudenberg, Scherpenzeel, Renswoude, Rhenen en Veenendaal.

Het blad is vier pagina’s dikker voor deze gelegenheid en biedt ruimte aan een extra artikel. Er wordt aandacht besteed aan de voorposten in Opheusden. Die geschiedenis lijkt verdwenen uit het landschap, maar wie goed kijkt kan nog veel ontdekken. Jan de Vries heeft gelukkig weer tijd gevonden om te schrijven over een vroeger tijdvak in de Grebbelinie: hij legt uit hoe de aanleg van de Slaperdijk in zijn werk ging. Herman van Zanten vertelt over een zeer waardevol project in Woudenberg, waarbij de loopgraaf is vervangen. Nieuw is de keuze voor kunststof in plaats van hout. Op de cover van het blad wordt de lezer al opmerkzaam gemaakt op ‘reconstructies in de linie’, waarbij keuzes moeten worden gemaakt. Dat gold ook voor de deels gereconstrueerde tankversperring in Amersfoort. Soms wordt op speciale plekken gekozen voor een educatief of belevingselement, veel vaker valt de keuze op conserveren.

Een artikel over molens in de Grebbelinie laat zien hoeveel van dit industrieel erfgoed verdween vanwege de gevechtshandelingen in de Tweede Wereldoorlog. Eric van Maanen deed onderzoek naar het verhaal van Henk Fokker uit het 10e regiment Infanterie. Daarnaast de column van Ted Smeding en veel fotografie, passend bij Grebbelinie in Beeld.

Vanaf nummer 40 wordt de vormgeving gedaan door Martijn Rietberg (Rietberg Design). Hij geeft een vervolg aan het eveneens prima werk van Henriette van der Louw. Een aantal wensen vanuit de stichting en van lezers zijn vanaf het eerste nummer van 2024 verwerkt in het blad. Per jaar zullen extra elementen worden toegevoegd als deze meerwaarde hebben voor de lezer.

Middels het donateursblad worden verhalen bestudeerd, gedeeld en vastgelegd. Het blad is tevens bedoeld als blijk van waardering naar de donateurs die dit mede mogelijk maken. Wilt u de Grebbelinie ook steunen door donateur te worden van beide stichtingen? Vul dan het formulier in en ontvang het blad Grebbelinie in Beeld voortaan thuis. Ook wordt u desgewenst uitgenodigd voor rondleidingen, lezingen en excursies. Bovendien heeft u als donateur gratis toegang tot de exposities van het Grebbelinie Bezoekerscentrum. Het donateursbedrag is € 25,- per jaar. Met één bedrag steunen de begunstigers beide ideële doelen die door de belastingdienst als ANBI zijn aangemerkt.

Bent u ondernemer in/langs de Grebbelinie en wilt u het bezoekerscentrum, de vrijwilligers/beide stichtingen steunen? Voor bedrijven is het donateursbedrag € 100,- Als dank wordt het bedrijf vermeld op de pagina’s over recreatie, hetgeen waardevolle reclame is voor alle ondernemers die actief zijn in de vele hotels, campings, B&B’s, restaurants en outdoorbedrijven die een bezoek aan de linie samen nóg aantrekkelijker maken. Beide stichtingen zijn bovendien culturele ANBI voor de belastingdienst. U kan het geschonken bedrag dus opvoeren bij ‘giften’. Voor ondernemers is er een speciaal sponsorformulier. 

In juli werd voor de tiende keer de Grebbelinie Wandeltocht georganiseerd, of Grebbe-Valleitocht zoals de route sinds 2018 heet. In die 10 jaar hebben circa 5000 deelnemers uit heel Nederland het gebied leren kennen. Velen keren jaarlijks terug naar het gebied waar duizenden militairen geschiedenis schreven.

Vanaf 8.00 uur opent jaarlijks het startbureau bij het Grebbelinie Bezoekerscentrum. Aan tafel het startteam van de SRVV uit Ede.

Ook dit jaar schreven zich weer een kleine 500 deelnemers in voor één van de gemarkeerde wandelingen. Startlocatie is vanaf 2018 het Grebbelinie Bezoekerscentrum. Daarvoor was Cultuurhuis De Breehoek in Scherpenzeel de belangrijkste startlocatie (2013-2017). De tocht moest in de afgelopen periode tweemaal voortijdig geannuleerd worden; in de coronajaren 2020 en 2021. De SRVV uit Ede is vanaf het begin de initiator en organisator van de wandeltocht. De meeste routes zijn in samenwerking met de Stichting Grebbelinie geschreven. Sinds 2018 doet de Stichting Grebbelinie in het vizier mee met het uitzetten van de route d.m.v. markeringen. Samen met de vrijwilligers van het Grebbelinie Bezoekerscentrum en de SRVV wil men deelnemers bewust maken van de geschiedenis van dit gebied. Daarom organiseert de SRVV ook de Capitulatie Bevrijdingstocht (mei), de Para Glider Wandeltocht (3 augustus) en de Pegasus Wandeltocht.

Voor de Grebbelinie Wandeltocht betekende de verplaatsing van het startpunt naar het bezoekerscentrum dat de weg vrij was voor een route naar de Grebbeberg (40 km). Via de 30-km wandeling kon de verbinding worden behouden met het Educatief Centrum Grebbelinie in Woudenberg. Vanwege de onzekere weersvooruitzichten werd deze doorgaans polulaire afstand in 2024 minder gelopen. Wie dat wel deed kon bij Grebbelinie in het vizier ook een kijkje nemen in het museum. De kortere wandelingen (10-15 km) deden met name de linie-locaties in Renswoude aan, zoals het Werk aan de Daatselaar bij Camping de Grebbelinie. Samen met hun camping-collega’s van De Kleine Weide doen en deden de recreatieondernemers mee aan het uitzetten van de tocht over en langs hun terrein. Wandelaars kwamen op die manier op het erf van een zorgboerderij en bij Camping de Grebbelinie konden ze terecht bij het net opgeleverde theehuis.

De wandeltocht leverde opnieuw veel enthousiaste reacties op bij de wandelaars en de EHBO had een ontspannen dag. Volgend jaar wordt de Grebbe-Valleitocht weer gehouden op de eerste zaterdag van juli.

Wandelaars ter hoogte van het Werk bij Lambalgen in Woudenberg.

De diverse stichtingen in de Grebbelinie leveren geregeld een bijdrage aan het beheer. Waar Staatsbosbeheer, het Utrechts Landschap en Waterschap Vallei en Veluwe het grote machinale werk op zich nemen, ontfermen de vrijwilligers zich over de zichtbaarheid van de oorlogsobjecten zoals kazematten, tankversperringen en loopgraven. Ook wordt er klein onderhoud gedaan aan klaphekjes, panelen en bewegwijzering. De laatste jaren pakken de vrijwilligersgroepen de werkzaamheden steeds vaker samen op in verschillende formaties. Aan het einde van 2023 gingen o.a. vrijwilligers van de Stichting Grebbelinie in het Vizier, Stichting de Greb, de Stichting Grebbelinie en het Grebbelinie Bezoekerscentrum de dijk op om de linie in Woudenberg ‘winterklaar’ te maken.

Verwijderen van takken blad uit de mundungsgasgrube van de Duitse 703 op de liniedijk bij Woudenberg.

De oude verflaag is onderaan zichtbaar.

Vanwege de relatief grote groep konden in een beperkt tijdsbestek klussen over een aantal kilometer worden uitgevoerd. Blad, takken en zand werden uit de mondingsgaskuil en de entree van een Duitse bunker geschept en geharkt. Hierdoor werden delen van de bunker zichtbaar die lang onder gras, mos en bladeren hadden gelegen. Losse stukken beton werden verplaatst en met een houten drempel werd de betonnen kuil afgesloten voor de modder die bij regenval wordt meegevoerd. Tijdens het werk kon informatie over de constructie worden uitgewisseld. Zo werd de originele roodbruine camouflageverf uit 1945 aangetroffen in een schoongemaakte hoek(zie foto rechts). Na een smakelijke oliebol kon de groep zich verplaatsen naar het noorden.

Andere klussen betroffen het leegvegen van een Nederlandse kazemat en het restant van een koepelkazemat. Tot slot werd een enorme hoeveelheid blad uit de loopgraafreconstructie verwijderd. Het werk werd voorbereid door het Educatief Centrum Woudenberg waar tevens gereedschappen beschikbaar werden gesteld. De activiteiten werden afgesloten met erwtensoep die de Stichting Grebbelinie had meegenomen. Dat stichtingen samenwerken is niet nieuw, maar men zoekt naar wegen om elkaar structureler de helpende hand toe te steken op het gebied van kennis, beheer en praktische vraagstukken. De groepen zijn actief in verschillende regio’s en worden jaarlijks voor uitdagingen gesteld die niet voor elke stichting gelden zoals marketing of huisvesting. Enkele stichtingen richten zich op een specifiek gebied of doelgroep zoals basis- of voortgezet onderwijs. Of zien onderzoek en het delen van kennis als hoofddoel.

Ondanks of misschien juist dankzij de verschillen vormen ze een buitengewoon waardevol ensemble dat samen het militair Erfgoed onderzoekt, herdenkt en bewaart. Eind januari volgt nader overleg tussen de stichtingen, waarbij o.a. ook de Stichting Cunera, de Stichting Slag om de Grebbeberg en de initiatiefnemer van deze bijeenkomst -de Gedachteniskerk in Rhenen- aansluiten.

Met drie kruiwagens en bijna 20 vrijwilligers was de loopgraaf binnen een uur schoongeveegd.