Grebbelinie op de basisschool

Vergeten geschiedenis

Wie ‘Grebbelinie’ zegt, krijgt ‘Grebbeberg’ te horen. Dat de linie uit meer bestond dan haar zwakste plek lijkt bij velen onbekend. Dat de linie ouder is dan het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt ervaren als een verrassing. Is de Grebbelinie vergeten? Heeft men op de basisschool niet opgelet? Of is er op de lagere school nooit aandacht besteed aan de oude stelling die in 1940 zo dapper werd verdedigd? Om antwoord te vinden op deze vragen gaan we eens kijken wat er in de schoolboekjes van na de oorlog staat.

Voor we de boeken induiken moeten we constateren dat de meester zich niet aan het boekje hoeft te houden. Geschiedenisonderwijs is meer dan de verzameling jaartallen en een werkboekje. Laten we daarom eens kijken wat de heren IJ. van der molen en H.J. Wilzen in 1960 schrijven in hun didactische aanwijzingen voor leerkrachten op de basisschool. Ze beschrijven de bezwaren en de gevaren die kleven aan het geven van geschiedenis-onderwijs . “Geschiedenis is de geschiedenis van volwassenen en vaak van de minder fraaie daden van deze volwassenen”, zo refereren ze aan de woorden van Rousseau (Frans wijsgeer 1712-1778). Men vervolgt dat dit euvel vooral voorkomt bij de beschrijving van de krijgsgeschiedenis. Zowel de geromantiseerde oorlog als een realistisch verslag wijzen ze van de hand.

De methode ‘Mensen maken geschiedenis'(1978) laat weten in de handleiding aan de leerkracht: ‘Met betrekking tot de gebeurtenissen tijdens de meidagen zullen wellicht de gevechtshandelingen welke zich in de eigen omgeving afgespeeld hebben het meest benadrukt worden’.

Hebben de naoorlogse methoden voor de gevechten in de Grebbelinie een uitzondering gemaakt? Of wordt juist dit (verloren) gevecht liever verzwegen? Om dit te onderzoeken vergelijken we de aandacht voor de gevechten in de Grebbelinie in 1940 met het beleg om Den Bosch in 1629 door Frederik Hendrik. Welke methode had u vroeger op school?

Conclusie

Wie onderstaande tabel bekijkt kan gerust de conclusie trekken dat de methoden voor de basisschool na de oorlog in zeer geringe mate aandacht besteedden aan de gebeurtenissen op de Grebbeberg. Aan de Grebbelinie wordt vrijwel geheel voorbijgegaan. In slechts 1 methode (Door de tijden heen) wordt duidelijk dat met de verdedigingswerken aan ‘de Grebbe’ een linie wordt bedoeld. Hebben we hier te maken met een ‘beladen’ onderwerp, is er sprake van schaamte of kan de geschiedenis niet in twee generaties objectief beschreven worden?

Meer dan 2 regels tekst is al uitzonderlijk, terwijl de leerlingen verhoudingsgewijs veel informatie krijgen over het beleg om Den Bosch in 1629. Deze inundaties worden wel belicht en op kaarten ingetekend en deze krijgshandelingen worden wel besproken. De leerlingen lezen over de listen van de Spanjaarden en de heldhaftige verrichtingen van de Nederlandse soldaten. Prachtige platen in kleur en overzichtskaarten van het slagveld geven de gebeurtenissen in 1629 een feestelijk karakter.

Is het zo dat oorlogen steeds fraaier worden naarmate de tijd verstrijkt? De Vaderlandse Geschiedenisboekjes worden beheerst door overwinningen; voor nederlagen is geen plaats. Om een objectief beeld van de geschiedenis te schetsen en het vak een zinvolle betekenis te geven in het onderwijs, zal ook verteld moeten worden over slachtoffers, fouten, misvattingen, overmoed en de verschrikkingen van oorlog om van het verleden te leren.